Türkiye, doğurganlık hızında yaşanan keskin düşüş ve artan yaşam süresi gibi demografik değişimlerin etkisiyle, çok yaşlı ülkeler sınıfına dahil oldu. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ilk kez yayımladığı Aktif Yaşlanma Endeksi (AYE) verilerine göre, 2023’te 28,7 olan endeks değeri 2024’te 29,7’ye yükseldi.
TÜİK’in yayımladığı bültende, yaşlanan nüfusa dikkat çekilirken, çocuk ve genç nüfus oranının hızla azaldığı, yaşlı nüfus oranının ise hızla arttığı vurgulandı. Son on yılda doğurganlık hızındaki dramatik düşüş, Türkiye’nin demografik yapısında köklü değişimlere yol açtı. 2019’da yüzde 9,1 olan 65 yaş ve üzeri nüfus oranı, 2024 itibarıyla yüzde 10,6’ya çıktı. Bu oranın 2030’da yüzde 13,5’e, 2100 yılında ise yüzde 33,6’ya ulaşması bekleniyor.
Aktif Yaşlanma Endeksi, yaşlı bireylerin istihdama ve toplumsal yaşama katılımı, bağımsız ve sağlıklı yaşama imkânları ile yaşlılıkta kapasite ve çevresel uygunluk düzeylerini ölçüyor. Endeks değerinin yükselmesi, yaşlı bireylerin topluma daha etkin katıldığını gösteriyor.
Bölgeler arasında farklılıklar belirgin
Türkiye genelinde AYE değeri yükselirken, bölgeler arasında önemli farklılıklar gözlendi. Doğu Karadeniz, 33,3 puanla en yüksek AYE değerine sahip bölge olurken, Güneydoğu Anadolu 26,9 puanla listenin son sırasında yer aldı. Özellikle Doğu Karadeniz bölgesi, hem erkekler hem de kadınlar arasında aktif yaşlanmada en yüksek endeks değerlerini elde etti.
İstihdam bileşeninde de benzer bir tablo ortaya çıktı. 2024 yılında Türkiye genelinde istihdam bileşeni 27,6 olarak hesaplanırken, Doğu Karadeniz bu alanda da 42,2 ile zirvede yer aldı. Buna karşılık, Batı Anadolu 22,3 ile en düşük istihdam endeksine sahip bölge oldu.
Topluma katılımda İstanbul lider
Topluma katılım bileşeninde İstanbul öne çıktı. 17 puanlık değeriyle ilk sırada yer alan İstanbul’u Batı Marmara ve Ortadoğu Anadolu izledi. Doğu Karadeniz ise topluma katılım endeksinde en düşük skora sahip bölge olarak kayıtlara geçti.
Bağımsız ve sağlıklı yaşam endeksinde ege bölgesi öne çıktı
Bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşam bileşeninde 68,1 puanla Ege Bölgesi liderliğe oturdu. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ise bu bileşende de en düşük endeks değerine sahip oldu.
AB ortalamasının gerisindeyiz
Türkiye’nin genel aktif yaşlanma endeksi, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ortalamasının gerisinde kalıyor. 2018 verilerine göre AB ortalaması 36,8 iken, Türkiye’nin 2024 verileriyle ulaştığı 29,7 değeri bu farkı gözler önüne seriyor. Kadınlarda AYE değeri erkeklere göre daha düşük seviyede. Türkiye’de kadınların aktif yaşlanma endeksi 25,3 iken, erkeklerin endeksi 34,5 olarak ölçüldü.
Yaşlanan Türkiye için politika önerileri gündemde
Demografik değişimlerin etkisiyle Türkiye’de yaşlı nüfusun yaşam kalitesini artırmaya yönelik politika ihtiyacı da artıyor. Uzmanlar, aktif yaşlanmayı teşvik edecek istihdam politikaları, sosyal katılım programları ve yaş dostu şehir planlamaları yapılması gerektiğine dikkat çekiyor.
